Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny

Sprzęt elektryczny i elektroniczny jest obecnie nieodzownym elementem każdej dziedziny życia codziennego. Jak wynika z danych prezentowanych przez Główny Inspektorat Środowiska, w 2008 r. na terytorium Polski wprowadzono ponad 550 tys. ton sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Narzucone na Polskę normy unijne zobowiązują nas do zbiórki ZSEE pochodzącego z gospodarstw domowych na poziomie co najmniej 4 kg na mieszkańca.

Wzrastająca liczba wprowadzanych do obrotu urządzeń oraz związana z tym konieczność zagospodarowania powstających odpadów wymagają podjęcia określonych działań, które przyczynią się do minimalizacji ilości powstających odpadów i zapewnią skuteczny mechanizm ich zbierania.

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym zawiera wymagania w zakresie zasad postępowania ze sprzętem (rozumianym jako przedmiot obrotu handlowego), jak i powstałymi z niego odpadami (zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym – ZSEE), a tym samym odnosi się do całego cyklu życia sprzętu, od momentu jego pojawienia się w obrocie do etapu poddania go procesom odzysku lub unieszkodliwiania. Należy podkreślić, iż nie jest to regulacja kompleksowa. Obok niej istnieje szereg innych aktów prawnych, różnej rangi, których wymagania w sposób bezpośredni bądź też pośredni odnoszą się do sprzętu lub powstałych z niego odpadów, m.in. Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach czy Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących ograniczania wykorzystania w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym niektórych substancji mogących negatywnie oddziaływać na środowisko.

CZEGO DOTYCZĄ PRZEPISY O ZSEE?

Przepisy Ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym odnoszą się do sprzętu wprowadzonego do obrotu na terytorium kraju, w celu używania lub dystrybucji.

Kluczowe znaczenie dla zastosowania przepisów z zakresu ZSEE ma kwalifi kacja, czy dany produkt będzie spełniał defi nicję sprzętu. Sprzętem w rozumieniu przepisów Ustawy… będzie urządzenie, którego prawidłowe działanie jest uzależnione od dopływu prądu elektrycznego lub od obecności pól elektromagnetycznych oraz mogące służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych i zaprojektowane do użytku przy określonym napięciu elektrycznym (1000 V dla prądu przemiennego i 1500 V dla prądu stałego) oraz dające się zaliczyć do jednej z 10 grup określonych w ustawie, tzn.:

  1. wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (np. pralki, zmywarki),
  2. małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (np. tostery, odkurzacze),
  3. sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny (np. drukarki, kalkulatory),
  4. sprzęt audiowizualny (np. odbiorniki radiowe, kamery wideo),
  5. sprzęt oświetleniowy,
  6. narzędzia elektryczne i elektroniczne, z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych (np. wiertarki, maszyny do szycia),
  7. zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy (np. kolejki elektryczne),
  8. wyroby medyczne, z wyjątkiem wszystkich wszczepionych i skażonych produktów (np. sprzęt do radioterapii),
  9. przyrządy do nadzoru i kontroli (np. czujniki dymu),
  10. automaty do wydawania (np. bankomaty).


Tylko urządzenie, które spełnia wszystkie elementy powyższej defi nicji, będzie podlegało przepisom ustawy. Sprzętem będzie więc tylko takie urządzenie, które stanowi swoistą całość – produkt fi nalny, który jest gotowy do jego faktycznego, bezpośredniego wykorzystania, bez konieczności podjęcia specjalistycznych czynności montażu lub instalacji. Jednocześnie głównym źródłem zasilania danego urządzenia musi być prąd elektryczny lub obecność pól elektromagnetycznych, a nie inny nośnik energii (np. gaz). Inaczej mówiąc, jeżeli urządzenie spełnia swoją podstawową funkcję pomimo braku zasilania prądem elektrycznym, wówczas należy uznać, iż nie wypełnia ono defi nicji sprzętu i nie podlega przepisom ustawy, np. kuchenna płyta gazowa z elektrycznym zapalnikiem.

Z punktu widzenia zastosowania przepisów ustawy istotny jest również fakt, iż generalnie dotyczy ona zużytego sprzętu oraz sprzętu wprowadzanego do obrotu (czyli sprzętu udostępnionego odpłatnie lub nieodpłatnie w celu użytkowania lub dystrybucji) na terytorium kraju. Z powyższego wynika, iż ustawa nie znajdzie zastosowania do sprzętu wywożonego poza terytorium Polski oraz sprzętu, który znajduje się na terytorium kraju w celach innych aniżeli wskazane powyżej, np. w przypadku przewozu sprzętu przez terytorium RP.

Sama ustawa zawiera również kilka wyłączeń, zgodnie z którymi, mimo iż dane urządzenie spełnia ustawową defi nicję sprzętu, nie będzie podlegało jej przepisom. Do najważniejszych z nich należą sprzęty będące częścią składową urządzenia, które nie jest sprzętem w rozumieniu przepisów o ZSEE (np. odtwarzacz CD zainstalowany w pojeździe samochodowym), wielkogabarytowe, stacjonarne narzędzia przemysłowe czy oprawy świetlne stosowane w gospodarstwach domowych.

Należy również wspomnieć, iż przepisy dotyczące ZSEE dokonują jego podziału na dwie grupy – tj. sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych oraz sprzęt inny niż przeznaczony dla gospodarstw domowych. Od klasyfi kacji sprzętu do jednej z tych grup zależeć będzie, jakie obowiązki będą nałożone na poszczególne podmioty.

KTO PODLEGA PRZEPISOM O ZSEE?

Przepisy ustawy dotyczą każdego podmiotu, który uczestniczy w obrocie sprzętem i procesie gospodarowania powstałymi z niego odpadami – od momentu jego wprowadzenia na rynek do momentu jego utylizacji.

Głównym adresatem obowiązków jest podmiot będący wprowadzającym sprzęt do obrotu, tzn. podmiot, który:

– produkuje i wprowadza do obrotu sprzęt pod własnym oznaczeniem, albo

– wprowadza sprzęt do obrotu pod własnym oznaczeniem wyprodukowany przez innego przedsiębiorcę,albo

– importuje sprzęt.

W przypadku gdy wprowadzający sprzęt, będący przedsiębiorcą zagranicznym (działającym na terenie Unii Europejskiej), nie realizuje obowiązków nałożonych na niego omawianą ustawą, obowiązki te przejmuje przedsiębiorca dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia jego sprzętu. Oznacza to, iż pomimo faktu, że przepisy o ZSEE nie traktują dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia jako wprowadzającego sprzęt, w pewnych określonych przypadkach będzie on odpowiedzialny za zgodne z prawem zagospodarowania  wprowadzonego przez siebie sprzętu.

Ustawa nakłada również szereg obowiązków na zbierających zużyty sprzęt, w tym m.in. przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych, sprzedawców hurtowych i sprzedawców detalicznych czy prowadzących punkty serwisowe, których zadaniem jest pozyskanie z rynku zużytego sprzętu. Zebrany z rynku sprzęt przekazywany jest następnie do zakładu przetwarzania, gdzie następuje jego przygotowanie do odzysku lub unieszkodliwienia, w tym demontaż obejmujący usunięcie składników niebezpiecznych, materiałów i części składowych. Ostatecznym etapem gospodarowania zużytym sprzętem jest jego odzysk, w tym recykling. Wszyscy wyżej wymienieni przedsiębiorcy w głównej mierze prowadzą swoją działalność w oparciu o przepisy Ustawy o odpadach, jednak ze względu na specyfikę regulacji dotyczącej ZSEE również i te grupy podmiotów musiały zostać obarczone pewnymi obowiązkami m.in. w zakresie sposobu potwierdzania podjętych działań związanych z przetworzeniem i utylizacją zużytego sprzętu.

ORGANY WŁAŚCIWE W SPRAWACH ZSEE

Organem właściwym w sprawach postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym jest główny inspektor ochrony środowiska (GIOŚ). GIOŚ prowadzi m.in. rejestr przedsiębiorców podlegających przepisom ustawy, jest organem właściwym dla wszelkiej sprawozdawczości wynikającej z jej przepisów oraz dla dokonania zabezpieczeń fi nansowych czy rozliczenia opłaty produktowej, naliczanej za nieosiągnięte poziomy zbierania, odzysku i recyklingu zużytego sprzętu. Inspekcja Ochrony Środowiska sprawuje również nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów ustawy oraz jest upoważniana do nakładania grzywien i mandatów, których górna granica może sięgnąć nawet 5 000 000 zł.

W niektórych przypadkach kontrola sprzedawców detalicznych i hurtowych sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych została powierzona Inspekcji Handlowej.

REJESTR PRZEDSIĘBIORCÓW ORAZ ORGANIZACJI ODZYSKU

Każdy podmiot podlegający przepisom o ZSEE ma obowiązek dokonania wpisu do rejestru przedsiębiorców i organizacji odzysku sprzętu elektrycznego oraz elektronicznego  prowadzonego przez GIOŚ, a także uzyskania numeru rejestrowego. Obowiązek ten dotyczy zarówno wprowadzających sprzęt, jak i pozostałe podmioty uczestniczące w gospodarowaniu zużytym sprzętem, tj. zbierających zużyty sprzęt, zakład przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu, prowadzących działalność w zakresie innych niż recykling procesów odzysku oraz organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Z obowiązkiem tym koreluje fakt, iż sprzęt oraz powstałe z niego odpady mogą być przekazywane wyłącznie pomiędzy przedsiębiorcami wpisanymi do rejestru. Rejestr taki jest ogólnodostępny na stronach internetowych GIOŚ.

Przedruk za zgodą miesięcznika “Promotor” (bezpieczeństwo i ergonomia pracy). www.promotor.elamed.pl. Artykuł został opublikowany w wydaniu nr. 10/03